Η αρχαιολογική έρευνα πεδίου στις «Μεγάλες Δήλες»

Η Ρήνεια (οι «Μεγάλες Δήλες» για τους σημερινούς Μυκονιάτες) ταυτίζεται με το νησί της Ορτυγίας όπου, σύμφωνα με τον Ομηρικό ύμνο στον Απόλλωνα, γεννήθηκε η Άρτεμις. Μετά την παραχώρηση τμήματος της Ρήνειας στο ιερό του Δηλίου Απόλλωνα από τον Σάμιο τύραννο Πολυκράτη τον 6ο αι. π.Χ., ένα τμήμα του νησιού πέρασε στην επικράτεια της Δήλου και λειτούργησε ως τόπος ταφής και γέννησης των Δηλίων μετά και τη δεύτερη κάθαρση που πραγματοποίησαν οι Αθηναίοι το 426/5 π.Χ. στο ιερό νησί. Εκτός από το εντυπωσιακό δηλιακό νεκροταφείο και τα δέκα αγροκτήματα που εκμεταλλευόταν το δηλιακό ιερό του Απόλλωνα στη Ρήνεια, εκεί υπήρχαν και δύο δηλιακά ιερά, ένα αφιερωμένο στην Άρτεμη -από τα σημαντικότερα της δηλιακής επικράτειας- και ένα στον Διόνυσο.

Στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού (στις σημερινές «Επάνω Δήλες») βρίσκεται η αρχαία πόλη της Ρήνειας με τα νεκροταφεία και τα ιερά της. Στη βορειοανατολική ακτή σώζονται επίσης τα ερείπια του «λοιμοκαθαρτηρίου Δήλου» από όπου πέρασε το 1901 ο Κ. Καβάφης στο πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα. Σήμερα η Ρήνεια είναι χωρισμένη σε «παρτίδες», δηλαδή αγροτικές εκτάσεις που εκμισθώνονται από Μυκονιάτες και διατηρεί σε μεγάλο βαθμό ανέγγιχτο τον επί αιώνες κατά κύριο λόγο αγροτοκτηνοτροφικό χαρακτήρα της. Από το 2019 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, διενεργεί εντατική επιφανειακή έρευνα στο νησί προκειμένου να τεκμηριώσει το σύνολο των πολυάριθμων ορατών καταλοίπων και κατασκευών διαχρονικά με στόχο τόσο τη θεσμική προστασία τους όσο και την κατανόηση βασικών ιστορικών ερωτημάτων για τη σχέση της Δήλου με τη Ρήνεια και τον ρόλο της τελευταίας στην αιγαιακή ιστορία.

Η συστηματική αρχαιολογική έρευνα πεδίου που διενεργεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων στη νήσο Ρήνεια συνεχίστηκε με αξιόλογα αποτελέσματα κατά τα έτη 2023 και 2024.

 Το ερευνητικό πρόγραμμα, που υλοποιείται με τη συνεργασία της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, καθώς και ελληνικών και ξένων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, επικεντρώθηκε στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού, στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας πόλης της Ρήνειας. Εκτός από τα πολυάριθμα οικιστικά κατάλοιπα, εντοπίστηκαν οι θέσεις τριών νεκροταφείων και παράκτιες εγκαταστάσεις στους κόλπους των Αμπελιών και του Κορμού, βόρεια και νότια της αρχαίας πόλης αντίστοιχα.

Παράλληλα, τεκμηριώθηκαν όλες οι νεώτερες κατασκευές, καθώς και αρκετές θέσεις μεταλλευτικής εκμετάλλευσης των νεώτερων χρόνων. Σημαντική πρόοδος σημειώθηκε και στην έρευνα της νεκρόπολης της Δήλου, στο νοτιοδυτικό άκρο της Ρήνειας, όπου ολοκληρώθηκε η καταγραφή των ορατών καταλοίπων έως και το νοτιοανατολικότερο σημείο του νησιού. Στη θέση Μαρμαροκοπιό καταγράφηκαν τα λείψανα ενός εντυπωσιακού ολομάρμαρου κτίσματος, το οποίο πιθανολογείται ότι λειτούργησε ως φάρος.

Στόχος της έρευνας πεδίου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων είναι η πλήρης καταγραφή των ανθρωπογενών καταλοίπων, η κατανόηση των διαχρονικών χρήσεων γης στη Ρήνεια — από την προϊστορία έως και τη σύγχρονη εποχή — καθώς και η διερεύνηση του ρόλου του νησιού στην ιστορία του Αιγαίου. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη μελέτη των σύνθετων και διαχρονικών σχέσεών του με τη γειτονική, εμβληματική Δήλο.

ΔΩΡΕΑ ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ

• Επιφανειακή έρευνα και μελέτη αρχαιολογικού υλικού.

Πηγή εικόνων: Αρχείο Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων